بیماری‌های شغلی را می‌توان روی دیگر هر کار و فعالیتی دانست. مشکلاتی که به مرور زمان در جسم و روح افراد به وجود می‌آید و با گذشت زمان و تغییر شغل و نحوه زندگی به یک بیماری مزمن تبدیل می‌شود. نوازندگان ساز‌ها از افرادی هستند که همه به آنها غبطه می‌خورند. همه ما زمانی که به موسیقی گوش می‌دهیم، حسرت نوازنده‌هایی را می‌خوریم که در تولید یک اثر نقش داشته‌اند.

همه ما دوست داریم مثل «موتزارت» پیانو و ویلون را به زیبایی «ویوالدی» و گیتار را به مهارت «خولیو»، بنوازیم اما خیلی از ما نمی‌‌دانیم که مثلاً آرتروز، شایع‌ترین بیماری در بین موسیقیدانان است. نوازندگان با توجه به نوع سازی که می‌نوازند، بیماری‌ها و مشکلات مختلفی دچار می‌شوند. اگر شما یک نوازنده حرفه‌ای هستید یا سازی در کنج خانه دارید که هر از گاهی سری به آن می‌زنید، بهتر است از مشکلاتی که ممکن است برایتان اتفاق بیفتد، مطلع باشید.

 

کرامپ نویسندگان؛ این بیماری به نام نویسندگان شهرت پیدا کرده است اما نوازندگان زیادی به آن دچار می‌شوند. در این بیماری، دست‌های فرد هنگام انجام فعالیت شغلی به نوعی از کار می‌افتد. دست‌ها در حالت عادی سالم هستند و نوازنده می‌تواند به راحتی کار‌های روزمره و شخصی خود را انجام دهد اما به محص آنکه شروع به نواختن ساز می‌کند، درد شدید، خواب‌‌رفتگی، حس باد کردن و حالت برق گرفتگی در دست‌های خود احساس می‌کند.

مبتلایان به این کرامپ نمی‌توانند کار‌های ظریف انجام دهند زیرا کنترل دست‌های خود را از دست داده‌اند. ابتلا به این بیماری برای برخی افراد مانند نوازندگان سنتور، به دلیل ظریف بودن مضراب‌ها، به معنای پایان عمر حرفه‌ای به حساب می‌آید. این بیماری معمولاً با نوعی بی‌حسی در انگشت‌ها آغاز می‌شود. سپس استخوان‌های پشت دست دردناک و مفاصل پشت دست نسبت به ضربه حساس می‌شوند. گاهی درد به شکل یک‌نوار ممتد تا کتف و شانه هم ادامه پیدا می‌کند. از آنجا که معمولاً ام‌آر‌آی و آزمایش خون نمی‌تواند این بیماری را نشان دهند، افراد به اشتباه گمان می‌کنند که ریشه‌ای عصبی و روانی دارد و اهمیتی به درمان آن نمی‌دهند پس بیماری مزمن می‌شود و عملاً بدون درمان قطعی می‌ماند.

 

ابتلا به این بیماری با توجه به نوع ساز به اشکال مختلف بروز پیدا می‌کند. انگشتان دست، مچ، کمر، کف‌دست، گردن و حتی آرنج نقاط حساسی در بدن نوازنده‌ها هستند که به مرور زمان دچار آسیب و آرتروز می‌شوند. 
از طرفی نوازنده‌ها برای خواندن نت‌ها یا کنترل بیشتر روی ساز، بیشتر اوقات به سمت جلو خم می‌شوند، بنابراین آرتروز گردن در آنها رواج زیادی دارد. آویزان ماندن گردن و تحمل سنگین سر باعث تحلیل ماهیچه‌های گردن و آسیب به مهره‌های 5، 6، 7 کمر می‌شود. تنها کاری که نوازنده‌ها برای پیشگیری از این مشکل می‌توانند انجام دهند، مراقبت‌‌هایی است که معمولاً به همه مردم توصیه می‌کنند نوازنده‌ها، مانند ورزشکاران حرفه‌ای قبل از شروع به کار و تمرین، حرکات ورزشی خاصی را برای گردم کردن و پس از آن هم نرمش‌هایی را برای سرد کردن بدنشان انجام دهند.

 

در جولای 2010، دکتر محمد‌رضا فتح ‌العلومی، جراح و متخصص گوش و حلق و بینی و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، تحقیقی انجام داد که مشخص می‌کرد نوازنده‌ها به مرور زمان دچار کم‌شنوایی می‌شوند. خلاصه‌ای از این تحقیق در خبرگزاری‌های داخلی منتشر شد که نتایج آن قابل توجه بود. در این پژوهش، 50 نوازنده حرفه‌ای ساز‌های زهی، بادی و ضربی شاغل در تالار وحدت به عنوان گروه آزمون و 30 نفر دیگر که شغلی به غیر از نوازندگی داشتند اما در تهران زندگی می‌کردند و از نظر متغیر‌های زمینه‌ای و مداخله‌گر و گروه سنی، با گروه آزمون مشابه بودند، به عنوان گروه کنترل انتخاب شدند. 
گروه آزمون شمال 31 مرد (62 درصد) 19 زن در محدوده سنی 20 تا 55 سال با سابقه نوازندگی 3 تا 44 سال بودند. معدل آستانه شنوایی نوازندگان در 88 درصد موارد در محدوده طبیعی، 6 درصد کاهش شنوایی در حد خفیف و 6 درصد در حد متعادل بود. در فرکانس 8000 هرتز، 30 درصد نوازندگان در گوش چپ و 24 درصد در گوش راست دچار کاهش شنوایی به میزان 3/25 دسی‌بل و 28 دسی‌بل بودند.

در فرکانش چهار هزار هرتز، 16 درصد نوازندگان در گوش چپ و 10 درصد در گوش راست دچار کاهش شنوایی به میزان 5/25 و 27 دسی‌بل بودند. براساس نتایج این تحقیق تمام کسانی که 15 تا 20 سال سابقه نوازندگی داشتند، در تمام فرکانس‌ها از شنوایی کمتری برخوردار بودند. شنوایی نوازندگان ساز‌های بادی و زهی با یکدیگر تفاوتی نداشت.

 

استفاده از ساز‌های مشترک، مهم‌ترین عامل انتقال بیماری‌های عفونی در بین نوازنده‌هاست. عاملی که معمولاً افراد توجهی به آن ندارند و رعایت اصول بهداشتی را به تمسخر می‌گیرند. این امر در میان ساز‌های بادی مانند فلوت، شیپور، ساکسیفون و نی‌ انبان بیشتر است. حتی انتقال ایدز و هپاتیت هم با استفاده از ساز‌های مشترک امکان‌پذیر است کافی است فرد ناقل و نفر دوم زخمی در دهان داشته باشند!

عدم استفاده از ساز‌های مشترک، اهمیت زیادی در حفظ سلامت جسمی و کاری نوازنده‌ها دارد. استفاده مشترک از ساز‌ها ممکن است افراد را به بیماری‌های پوستی و قارچی هم مبتلا کند. سیستم ایمنی بدن انسان‌ها با یکدیگر متفاوت است و اگر فردی، سالم و قبراق به نظر می‌رسد به معنای این نیست که از سلامت کامل برخوردار است در بدن افرادی که در ظاهر سالمند هم میکروب‌هایی وجود دارد که برای خود آنها خطرناک نیست اما برای دیگران می‌تواند عاملی مهم برای ابتلا به بیماری‌های مختلف باشد.